Project 2021

De laatste aflevering van de serie is er een over afscheid. De kolonie wordt voorgoed verleden tijd. Verlies is altijd moeilijk en het gaat bij Indië niet om zomaar een verlies. Voor veel mensen verdwijnt de grond onder hun bestaan. Het Nederlandse gezag durft het nauwelijks te benoemen. Het Nieuwsblad van Sumatra schrijft begin november 1949: ‘De Legercommandant sprak gisteren voor de radio euphemistisch over de reorganisatie van het K.N.I.L. Dit betekent dat het K.N.I.L. wordt geliquideerd.’ Verhullend taalgebruik, het is van alle tijden.

Eigenlijk moet het hele leven na eind 1949 worden gereorganiseerd. Voor iedereen. Vorig jaar hebben we voor het tweeluik De Indische Rekening uitgebreid gesproken met mensen in Nederland. De ervaringen lopen uiteen, hangen samen met de positie die mensen in de kolonie hadden. De elite, grotendeels wit, gaat ‘terug’. Naar een Nederland dat ze kennen uit eigen ervaring en waar ze vaak familie hebben. Voor veel Indo’s, de mensen van gemengd bloed, is het minder eenvoudig. Ze zijn Nederlands staatsburger, ze voelen zich Nederlands, maar dat blijkt toch wat anders te liggen als ze eenmaal hier zijn en regelmatig met de nek worden aangekeken. Nog lastiger is het voor diegenen die geen Nederlander zijn, maar wel in dienst van het Nederlands gezag waren. Zoals mannen van het koloniale leger en hun gezinnen. Wat mensen ook meemaken, bij alle gesprekken die we voerden over de nasleep van de koloniale ervaring, was ik onder de indruk van de menselijke veerkracht. Het tweeluik is hier terug te zien.

Reorganisatie geldt net zo goed voor de Indonesiërs. Voor hen is er natuurlijk de triomf van een oorlog die gewonnen is. Maar met minimaal 100.000 slachtoffers is er voor elke Indonesische familie wel een rouwrandje aan die overwinning. Schrijver Goenawan Mohamad vertelt Hans dat de natie zich niettemin weinig tijd gunt om terug te blikken. Indonesië is nieuw, alles moet nog worden opgebouwd. Dit in tegenstelling tot Nederland, een land met een groots verleden waar het maar moeilijk afscheid van kan nemen. Mooie woorden van een bedachtzame auteur.

Zelf moet ik zoetjesaan ook afscheid gaan nemen van de serie, van dit blog. We zijn er nog niet helemaal, er is nog even vakantie, er volgen nog de nodige technische afwerkingen. Maar het uitgebreide persbericht is er, zie hier. En er komt nog wel een allerlaatste stukje voordat we op 1 september beginnen met uitzenden.

'In a landscape' van Timoteus Anggawan Kusno