Collega Hannah Dogger en ik gaan naar theater Cultura in Ede, de nieuwe lockdown is nog net niet van kracht. Het is de première van het stuk Mijn Indische Familie van René Akihary. De voorstelling is uitverkocht (al is de zaal zoals nu gebruikelijk halfvol), de burgemeester is er ook. Het toneelbeeld ziet er mooi uit, roept met stoffen en belichting een Nederlands-Indië van vroeger op.
René Akihary ontmoette ik 25 jaar geleden. Hij was toen een bevlogen onderwijzer op de Clara Fabriciusschool in het Betuwse Herveld. Zijn leerlingen hadden eerder actie voor hem gevoerd bij het stembureau. Hun meester mocht niet stemmen! Dat was een groot onrecht! Ik maakte er voor Nova (de voorloper van Nieuwsuur) een verhaal over.
René is van 1951, geboren en getogen in Nederland, maar hij heeft niet de Nederlandse nationaliteit – vandaar geen stemrecht. Reden: zijn vader was voormalig militair van het KNIL, het Koninklijk Nederlands-Indisch leger. Van inlandse afkomst, zoals dat vroeger heette. René’s vader moest daarom de Nederlandse nationaliteit aanvragen – en hopen dat hij die kreeg. René moest dat ook, maar hij weigerde. Hij is nog altijd stateloos. René vindt dat hij automatisch Nederlander hoort te zijn en blijft actie voeren. Die principiële houding maakt onder meer reizen naar het buitenland lastig, maar dat heeft hij er voor over.
Terug naar Mijn Indische familie. Het is een indrukwekkende voorstelling. René is een begenadigd verteller gebleven, het publiek hangt aan zijn lippen. Ik zie weer de leerlingen in zijn klas, ademloos luisterend naar hun meester. Het verhaal verweeft losjes elementen uit de koloniale geschiedenis met persoonlijke verhalen uit Indië. Er is veel muziek, gemaakt door broer Richard. En er zijn negen liedjes, gezongen door dochter Eleanore. Zij heeft echt een prachtige stem, vol kracht en overtuiging.
Ik vind het hartverwarmend te zien hoe het koloniale verleden in allerlei gedaantes in Nederland de kop opsteekt. Er zijn felle discussies over allerlei aspecten van dat verleden: over koloniale kunst die hier wordt bewaard; over een nieuwe speelfilm; over schuld en excuses. Er zijn theatervoorstellingen zoals de Indië Monologen. En er zijn de projecten als die van René. Want hij bedenkt niet alleen theatervoorstellingen. Hij helpt via zijn stichting MataHary ook Indonesische kinderen. Mijn Indische familie eindigt met twee vlaggen: de Nederlandse en de Indonesische. Dat is wat René wil overbrengen, dat er vele verhalen zijn. In het verleden en het heden.
Op verzoek van René, hierbij integraal mijn reflectie.
Dag lieve René,
Regisseur Gerda Jansen Hendriks van de Publieke Omroep NTR heeft een mooie weerslag gegeven van de première van 'Mijn Indische Familie' die je als link op de groepsapp gezet hebt.
De voorstelling past helemaal binnen het geheel van de aspecten van het koloniale verleden.
Ik vroeg mij af of op de foto het jouw leerlingen zijn die tig jaar geleden ervoor zorgden dat hun meester door het hem gevoelde onrecht in de publiciteit kwam. Anak2 sebatang vergeleken bij ons vroeger. Snel omgerekend moest jij daar 44 jaar geweest zijn, nog met zwart haar; nu grijzend en kalend. Maar je vertelkunst heb je kennelijk nog steeds behouden. Een meesterverteller pur sang. Je weet de aandacht van de mensen door je vertelkunst vast te houden. Niet alleen met de voorstelling vorige week maar ook 'gewoon' als we weer 's een Marnix samenzijn hebben.
Begenadigd ben jij met je vertelkunst, maar ook hoe je in detail het geheel kloppend maakt door het verhaal in zijn historische context weer te geven, en dat te larderen met projecties op de beamer: vlaggen, uitspraken, ontroerende beelden. En niet te vergeten de choreografie. Compleet gemaakt door de liederen van het muzikale brein van de familie – Richard – (zonder Monika tekort te doen), en gezongen door je lieftallige dochter met een dijk van een stem die de emoties wist over te brengen.
Je wist niet alleen de spanning op te voeren, maar ook humor er in te brengen door als het even iets fout gaat doordat je met de knop de verkeerde beelden naar voren haalde, te zeggen 'terug in de tijd'.
Ik heb sinds onze Marnixgroepbeweging, zo'n bewondering voor je gekregen, en je leren kennen als een man met principes uit een wel zeer getalenteerde familie die gaat voor zaken waar hij voor staat. Door je principe werd je de Nederlandse nationaliteit onthouden. Desondanks geef je uiting aan én ben je bereid om er voor de misdeelden in het land waar je wortels liggen, te gaan. Dat is nog 's karakter. Trots ben ik dan ook net als vele andere Marnixisten, je te kennen.
Gerda Jansen Hendriks geeft in haar verslag als slotopmerking over de voorstelling weer, wat jij door middel van de twee vlaggen wil overbrengen: er zijn veel verhalen. In het verleden en het heden.
Bij mij plopten bij het laatste projectiebeeld allerlei gedachten boven waaronder naast heden en verleden, ook de kleuren die associaties oproepen, en het afzonderlijk wapperen van de vlaggen – met alle respect voor hen die nog steeds worstelen met het oorlogsverleden - ipv de versmelting als uiting van verbroedering, vergeven, en wat dit allemaal had kunnen brengen.
Nway, ontzettend knap hoe jij onbedoeld gedachten bij mensen op kunt roepen.
Jij hebt om in de woorden van broer Louis te spreken, ons mooi meegevoerd in je verhaal over je Indische familie. Mooi in het verleden en nu, en daar kleur aangegeven. Wat bij hem tegelijkertijd de gedachte opriep dat deze omzwervingen er o.a. toe hebben bijgedragen dat wij hier zijn.
Ik was wat op het verkeerde been gezet door de titel 'Mijn Indische Familie'. Kennelijk ook Louis, en misschien ook anderen. Tijdens de voorstelling probeerde ik jouw plek daarin te traceren. Hoewel de voorstelling een enorme hoogheidsgehalte heeft, miste ik jouw intrinsieke beleving wat ik wel bij 'Sampai berjumpah lagi' voelde, wat mij persoonlijk meer getrokken had: herkenning. Niettemin heb je de familie De Viso tot in de vezels weten te raken. Hoe voorzienend was het dat het laatste lied 'There's a place for us' een extra gevoelig cadeau werd voor Chérie vanwege de associatie op de 12e oktober met haar overleden man.
Jammer dat terwijl je zorgvuldig het verhaal van de familie De Viso hebt neergezet en hen tot ontroering hebt gebracht, Ray de naam van jullie theatergroep MataHary die eveneens zo zorgvuldig bedacht is, in zijn reactie bij het verslag van Gerda, verkeerd geschreven heeft. Muggezifterij van mijn kant.
In Arnhem 1 november ben ik er weer bij. Nu met mijn kleuterklasvriendinnen waaronder Josefien.
Lieve René heel veel goeds voor MataHary daarmee een ode ook aan je ouders. Wat zullen zij trots geweest zijn. Ze keken vast mee, en hadden goede plek op de vele door het Coronavirus lege zitplaatsen.
Liefs,
Yvonne
Beste Gerda,
Allereerst , bedankt voor je prachtige recensie! Wat een complimenten! De reacties na afloop en ook de reacties van de afgelopen week waren overweldigend. De teksten van de vertelling en ook de teksten van de liedjes vormen één geheel en zijn geschreven vanuit een bepaalde empathie gericht op de gevoelens, de wensen, de belangen en de behoeften van de hoofdpersonen. Ik heb in tegenstelling tot wat de media hanteert n.l. het polariseren van gebeurtenissen, voor een heel ander insteek gekozen. Ik bied de luisteraar, het publiek een palet met alle kleuren van de regenboog aan i.p.v. een palet met alleen zwart of wit! Met dit theaterstuk hoop ik een positieve bijdrage te kunnen leveren aan het Nederlandse koloniale verleden. En uiteindelijk hoop ik voor Stichting MataHary met onze voorstellingen veel geld binnen te halen voor scholing en onderwijs voor Indonesische kinderen! Dus als je deze blog gelezen hebt, kom naar mijn theatervoorstelling “Mijn Indische Familie”
René Akihary
Beste familie de Viso,
Dank voor jullie mooie reacties en de toelichting op de achtergrond van het stuk van René.
Gerda Jansen Hendriks
Lieve mensen ,
Even voorstellen , Chérie , oudste zus van Ray.
Hartelijk dank voor de bijzondere avond van 12 oktober. Heb het met gemengde gevoelens beleefd .
René , jij hebt mijn voorouders doen herleven op zo'n prachtige manier: rustig , duidelijk , grappig , maar ook heel scherp en begrijpend . Knap ,hoor!
De zaal was ook helemaal in de ban van jouw optreden . En mijn familie was ademloos!
Zelfs de meest gruwelijke ondervindingen van mijn vader die als een speer mijn hart raakte , wist jij op een milde ,
bijna sarcastische manier te brengen . Chapeau !
Het lied dat je dochter zong over het afscheid van mijn ouders, zal ik nooit vergeten .
Zij zong het zo overtuigend , emotioneel en gevoelig . Mijn moeder sprak er vaak over , maar zoals jouw dochter het bracht , was een openbaring.
Het was niet alleen mijn moeders leed , maar ook dat van alle vrouwen die hun land en geliefden moesten achterlaten............................................................................................
Dank iedereen die geholpen hebben om dit mogelijk te maken en ik hoop dat velen jullie uitvoering mogen en kunnen meemaken . Veel is bekend , maar jullie hebben er een persoonlijk tintje aan gegeven.
Ook dank aan theater Cultura voor de goede opvang . Ze waren allert ,correct en heel vriendelijk in deze moeilijke Coronatijd .
Voor mij was dit een onvergetelijke dag:
- Voor de tweede keer een ode aan mijn vader
- 12 oktober was de geboortedag van mijn overleden man
- Het laatste lied , " There's a place for us " had ik die ochtend nog voor hem gedraaid en gezongen................................
( al jaren op de lijst voor zijn crematie )
Jammer, dat we weer in een lock-down zitten . Houd moed!
Dankbaar voor alles wat jullie gedaan hebben ,
Chérie. Setjo-De Viso
Deze theatervoorstelling n.a.v. het boek Mijn Indische schoonfamilie van Louis van den Akker heeft Rene echt prachtig herschreven.
Vooral het verhaal van mijn vader in oorlogstijd heeft mij zeer geraakt en ik niet alleen, want mijn hele familie zat nl. op de eerste rij......en hebben menig traantje gelaten.
Rene vertelde het zo mooi, dat wij het eigenlijk als het ware gingen herbeleven. En die beleving kwam echt bij mij wel binnen. Wat mijn vader in de oorlog allemaal heeft meegemaakt....daar kan ik nu alleen maar enorm veel respect voor opbrengen.
En daarom vond hij het ook heel belangrijk om dit verhaal door te geven aan zijn kinderen, kleinkinderen en achterkleinkinderen........En zeker in deze tijd mag dit verhaal niet vergeten worden. Dat leert de geschiedenis ons wel!!!
Daarom is dit stuk van Rene met zijn groep Matahari
zeker de moeite waard om naar uit te kijken en het te beleven. Het is ook een ode aan mijn vader Ed de Viso!
hartbrekend.
De 'Molukse' situatie/probleem is altijd een smet geweest op de Nederlandse regering; en het is onbegrijpelijk dat de persoonlijke problemen van die nakomelingen van Nederlands'gezagsgetrouwe soldaten tot nu toe niet zijn opgelost.