Project 2021

Hedendaagse Indonesische romans zijn er genoeg, maar vertaald in het Nederlands? Die zijn op de vingers van één hand te tellen. Dat is tenminste wat ik zie als ik zoek bij de grootste online boekverkoper in Nederland. Ik vergelijk het met een concurrent in Duitsland. Daar hebben ze 13 vertaalde Indonesische romans beschikbaar uit de afgelopen 20 jaar. Hier zijn het er 5. Daarvan heb ik er 3 gelezen - allemaal aanbevolen. Ik weet niet of het ooit beter was, maar jammer is het wel. Romans zijn een prachtige manier om een andere cultuur te leren kennen. Of je eigen cultuur...

Arnoud Arps is een jonge Nederlandse wetenschapper die onderzoekt op welke manieren Indonesiërs zich hun onafhankelijkheidsstrijd herinneren, hij twittert daar over onder Remembering Violence. Hij heeft net in het tijdschrift Indische Letteren een stuk geschreven over de verhalen van de Indonesische auteur Iksaka Banu (1964). Daarin spelen, toch verrassend, Nederlanders een hoofdrol. Maar ik moet Banu's verhalen wel in het Engels of Duits lezen.

Er is een mooie, drietalige uitgave, wat het mogelijk maakt om de vertalingen te vergelijken. Altijd interessant. Neem nou het Indonesische woord ‘laskar’. Mijn woordenboekje geeft als betekenis: ‘leger; troepen’. In het Engels wordt er ‘local militia’ van gemaakt, in het Duits ‘rebellen’. In beide vertalingen is, zeker in de Duitse versie, dus gekozen voor een benadering vanuit de hoofdpersoon. Dat is hier de Nederlandse journalist Martinus Witkerk, die verslag doet van de chaos in Jakarta vlak na de Tweede Wereldoorlog. Het Indonesische ‘laskar’ komt voor in de openingsscène van het verhaal Selamat Tinggal Hindia, ofwel Vaarwel Indië. Ik neem de Duitse versie over.

"Der alte Chevrolet, in dem ich sass, verlangsamte seine Fahrt und hielt schliesslich vor einer Bambusbarrikade, die das Ende der Noordwijk-Strasse versperrte. Ein wenig später tauchte, wie in einem Alptraum, eine Gruppe langhaariger, Waffen swingender Männer aus dem linken Gebäudeteil ab, gekleidet in verschiedene schäbiger Uniformen, rot-weisse Tücher um den Kopf gebunden. “Rebellen”, raunte Dullah, mein Fahrer, mir zu."
["De oude Chevrolet waar ik in zat, minderde langzaam vaart en kwam tot stilstand bij een bamboeversperring aan het einde van de Noordwijkstraat. Even later doken er, als in een nachtmerrie, vanuit een gebouw links een groep langharige, met wapens zwaaiende mannen op, gekleed in een ratjetoe van schamele uniformen, om hun hoofden rood-witte banden. ‘Rebellen’, fluisterde Dullah, mijn chauffeur."]

Martinus Witkerk komt er in deze scène genadig vanaf, al is ie zijn sigaretten en zijn geld kwijt. Hij is op weg naar een vrouw, Geertje Welwillend. Witkerk weet dat zij de kant van de revolutie heeft gekozen, in tegenstelling tot de meeste van haar landgenoten. Het is een terugkerend thema in de verhalen van Banu: de ‘goede Nederlander’. Vaarwel Indië speelt zich af in 1945, andere verhalen hebben Batavia in 1740 als décor of Bali in 1906. Boeiend om te lezen en vervreemdend. Banu zet zijn Nederlandse hoofdpersonen neer als tamelijk exotische wezens. Alleen de achternamen al: Witkerk, Welwillend, Schurck, Baart, de Wit. Het doet me denken aan hoe er in de koloniale tijd gekeken werd naar de inheemse cultuur. Die was ook in de eerste plaats ‘exotisch’, het ging over ‘de ander’. Banu keert het perspectief om. Heel leerzaam.