Project 2021

Kijken naar een film is kijken naar een schitterend wateroppervlak. Wat eronder zit blijft verborgen. Het is het werk waar ik de afgelopen weken mee bezig ben. Montage begint bij het opzetten van een helder verhaal. Wat zijn de thema’s, welke mensen hebben we daarover gesproken, wat is er aan beeldmateriaal. Dat is de basis, daarmee begint het bouwen. Op een van de schermen waar editor Jouke Dubel mee werkt, worden alle montage-elementen grafisch zichtbaar.

Mijn verwondering bij dit plaatje is er steeds weer: zoveel laagjes in de montage! Bij het beeld en vooral bij het geluid. Dat is het deel onder de ononderbroken lijn in het midden. Goed geluid is veel werk. Een voorbeeld. Hans Goedkoop stelt een vraag. Precies op zijn laatste woord valt ergens een deur met een klap dicht. Het gaat om het woord ‘zag’. Ik ga met een zoekprogramma door de uitgeschreven tekst. Het woord komt één keer voor – daar zit dus die klap. Ik vind ook een paar keer het woord ‘gezag’. Mooi alternatief. Er blijkt er een bij te zitten die qua intonatie en niveau prima past. De ‘ag’ komt op een apart geluidsspoor te staan.  Een tiende van een seconde op een nieuw laagje.

Hans in gesprek met Wim van Raaij

Bij dit voorbeeld hoeft er in het beeld niets te veranderen. Vaak moet dat wel. Opnieuw een voorbeeld. Een gesprek met twee mannen wiens Indonesische vaders voor de oorlog in Leiden studeerden. Ze vertellen over de politieke vereniging waarin hun vaders actief waren, de PI. Voor hen een vanzelfsprekend begrip, voor de kijker niet. Als Winka Djojoadhiningrat voor het eerst aan het woord komt in de aflevering, dan heeft hij het over de PI. Wij vervangen dat door ‘Perhimpunan Indonesia’. Het blijven de woorden van Winka, alleen passen ze niet meer bij het beeld waarin hij het veel kortere ‘PI’ zegt. Daar komt dus iets anders overheen. In de montagelijn zijn er nu twee nieuwe laagjes: geluid én beeld.

‘Geloof nooit wat je ziet’, grap ik vaak tegen mensen bij wie we langs gaan. ’Met film kan alles’. Spelen met beeld en geluid hoort bij het medium. Zoals met alle techniek kan dat goedschiks en kwaadschiks. Ik heb nog nooit een geïnterviewde gesproken die bezwaar maakt als ik aarzelingen als ‘eh’ en ‘ah’ uit antwoorden verwijder. Maar zinnen volledig uit hun context halen, dan slaat de weegschaal door. Voor mij telt dat ik zo dicht mogelijk probeer te blijven bij wat een geïnterviewde bedoelt te zeggen. Dat zo helder en mooi mogelijk aan de kijker overbrengen, dat is mijn ‘manipulatie’.

Hans in gesprek met Erwiza Erman