Afgelopen week organiseerde het NIAS (Netherlands Institute for Advanced Study) een tweedaagse conferentie: ‘Comparing the wars of decolonization’. Meer dan een dozijn buitenlandse historici hield voordrachten over hun eigen onderzoek op dit terrein. Een aantal van hen werkte de afgelopen drie maanden ook met Nederlandse collega’s samen, in het kader van het wetenschappelijke onderzoek dat hier sinds najaar 2017 loopt onder de titel ‘Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië 1945-1950’. Het onderzoek heeft een eigen website.
Rond het onderzoek is vanaf het prille begin rumoer en dat kan bijna niet anders. Er zijn zoveel manieren om te kijken naar de gebeurtenissen in Indonesië in deze naoorlogse periode, dat het maar de vraag is of er uiteindelijk één verhaal kan worden geformuleerd. Mijn collega’s en ik krijgen er bij de televisieserie ook nog onze handen vol aan. Het is zinvol te horen hoe in andere landen wordt omgegaan met het koloniale verleden. Hoe fel is de discussie in Frankrijk en Engeland?
Behoorlijk fel, zo blijkt uit een aantal bijdragen. Maar Engelse historici zitten daar niet zo mee, het hoort er bij, zegt Hew Bennett (Cardiff University). Hem is in de drie maanden dat hij hier verbleef opgevallen hoe sterk het verlangen naar overeenstemming is bij zijn Nederlandse collega’s. Jawel, ons beroemde poldermodel. Bennett denkt dat dat bij de oordelen over het koloniale verleden niet gaat werken, al vindt hij het een loffelijk streven dat het waard is te koesteren.
Een aantal bijdragen zijn behoorlijk abstract en analytisch. En zetten aan tot nadenken. Stathis Kalyvas (University of Oxford) stelt dat termen als ‘excessief geweld’ en extreem geweld’ door elkaar heen worden gebruikt, terwijl er wel een onderscheid is. Er wordt geschreven over ‘koloniaal geweld’. Wat betekent dat dan precies? Is ‘koloniaal geweld’ anders? En hoe dan? Bestaat er zoiets als ‘normaal geweld’? Antwoorden zijn er niet direct, maar het betoog van Kalyvas herinnert mij er weer aan dat je bij gevoelige geschiedenis steeds moet nadenken over de woorden die je gebruikt. Woorden als wapens - dat was de eerste zin die ik schreef voor dit blog.
Boeiend is de voordracht van Muhammed Yuanda Zara (Universitas Negeri Yogyakarta). Hij laat zien op welke manier de Republik Indonesia propaganda voerde tegen de Nederlanders. Dat gebeurde onder meer via pamfletten en posters. Die zijn deels terecht gekomen in de archieven hier, want ooit in beslag genomen door het Nederlandse leger en de inlichtingendiensten. Zara kan er boeiend en met gevoel voor humor over vertellen, ik hoop hem te zijner tijd nog een keer in Indonesië te ontmoeten. Dan kan hij opnieuw opsommen welke eigenschappen de Indonesische propaganda bedacht voor de Nederlanders. Hij heeft het voor deze conferentie netjes op een rijtje gezet.
