Het is allereerst de dag van de capitulatie van Japan, het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië: 15 augustus. Dag van plechtige herdenkingen van de doden. Maar 15 augustus is voor één groep uit het vroegere Nederlands-Indië beladen op nog een heel andere manier. Het is de dag waarop, in 1962, Nederland en Indonesië in New York de toekomst van de Papoea’s bepaalden. Raki Ap is een Papoea. Hij spreekt op de dekoloniale herdenking waar ik afgelopen dinsdag was. Hij vertelt het publiek hoe pijnlijk het voor hem is dat hij geen vrede, geen vrijheid kan vieren. Zijn betoog maakt indruk.
Het lijkt een traditie te gaan worden, deze dekoloniale herdenking op 16 augustus bij het Indië-Nederland monument in Amsterdam. Doelbewust gekozen als dag tussen de traditionele herdenking op de 15de en de viering van Onafhankelijkheidsdag in Indonesië op de 17de. Vorig jaar was de eerste keer (zie hier), nu ben ik er samen met Hans Goedkoop en de cameraploeg. Deze bijeenkomst gaat deel uitmaken van de epiloog van de hele serie, het past bij het zoeken naar nieuwe wegen om met het koloniale verleden om te gaan.
Hans is een dag eerder bij de nationale herdenking in Den Haag geweest. Ik heb die op televisie gevolgd. We zien alle twee een strak geregisseerde, tot in de puntjes voorbereide bijeenkomst. In Amsterdam is dat anders. Veel kleiner, al zijn er toch zo’n 400 mensen. De sfeer is er naar, het is losser, gemoedelijk. Schalen met spekkoek langs de rand van de vijver met de blauwe tegels. Er zijn een paar zichtbare agenten. Het verkeer wordt even omgeleid bij de twee minuten stilte.
De sprekers hebben allemaal een band met de vroegere kolonie, maar zijn doelbewust van diverse herkomst. De Indonesische Wati Chaeron vertelt waarom zij zich ook een ‘belanda’ voelt. Molukker Pieter Anthony komt met een gloedvol betoog over de funeste gevolgen van het kolonialisme voor zijn familie. Charles Goudsmit, kok en theatermaker, heeft eigen gedichten. Hans sprak hem eerder uitgebreid voor het tweeluik dat we in februari uitzonden, zie hier. Er is Raki Ap, er is stadsdeelvoorzitter Bart Vink die namens de gemeente Amsterdam een krans legt. Auteur Dido Michielsen met een ontroerend verhaal over haar vader als militaire held, waar zij zich tegen afzette. Muzikant Annabel Laura zingt een gevoelig lied. De trompettist met de ingehouden improvisatie als inleiding op de twee minuten stilte; de klanken van het gamelangezelschap Widosari die de stilte doorbreken. Alles verbonden door initiatiefnemer Benjamin Caton.
Ik ben blij dat Raki Ap een van de sprekers is. Toch nog een plek voor de Papoea’s, al is het piepklein. We hebben ooit besloten dat we voor de serie een lijn trekken bij 1950, in het besef daarmee onvolledig te zijn. Het enige excuus is een flink aantal afleveringen die Andere Tijden over Nieuw-Guinea heeft gemaakt. Over dat verdrag van New York uit 1962 bijvoorbeeld en hoe dat tot stand kwam, hier te zien. Raki Ap krijgt mij met zijn toespraak meteen mee. Hij groet het aanwezige publiek, maar vervolgens ook de voorouders, het toekomstige nageslacht en iedereen daartussen. Verleden en toekomst, naadloos verbonden. Prachtig.
Het was een mooie, leerzame en verbindende herdenking.Ik was blij verrast dat Raki Ap het publiek duidelijk maakte dat Indonesia een koloniale mogendheid is en de Papoea's worden onderdrukt en het land wordt geëxploiteerd. Ook de persoonlijke verhalen enhet verhaal van Dido Michielsen was boeiend . Dank voor deze herdenkingsavond op 16 april.